طرح‌های بلندپروازانه ولیعهد عربستان تقریبا همه عرصه‌های نوین و پویای اقتصادی را شامل می‌شود. خمیر مایه و هدف مشترک این طرح‌ها ایجاد منابع جایگزینِ درآمدهای نفتی و خروج اقتصاد عربستان از وابستگی به نفت است.

یکی از این طرح‌ها توسعه فرودگاهی و خطوط هوایی عربستان است و بر اساس چشم انداز اقتصادی ۲۰۳۰ می‌بایست این کشور را به “دروازه جهان” تبدیل کند. این طرح هم از درک اهمیت و جایگاه خطوط هوایی پیشرفته در توسعه اقتصادی به ویژه در بخش گردشگری نشأت گرفته است.

عربستان با سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری پروژه شرکت خطوط هوایی جدیدی را تحت عنوان “خطوط هواپیمایی ریاض” کلید زده و در مارس قراردادی با شرکت هواپیماسازی بوئینگ آمریکا برای خرید ۷۲ هواپیمای پیشرفته را امضا کرد.

این خطوط به میزان ۲۰ میلیارد دلار در رشد تولید ناخالص داخلی غیر نفتی سهیم خواهد بود. همچنین قرار است شرکت هواپیمایی سومی نیز به عنوان “هواپیمایی نیوم” در شهر پیشرفته‌ای با همین نام که در دست احداث است، تاسیس شود. در کنار آن نیز، عربستان احداث یکی از بزرگ‌ترین فردوگاه‌های پیشرفته جهان را در شهر ریاض با ظرفیت پذیرش ۱۲۰ میلیون مسافر در سال در دستور کار دارد.

چنانکه گفته شد، هدف از راه‌اندازی خطوط جدید هوایی و فرودگاه‌ها، تبدیل کردن عربستان به “دروازه جهان” نه فقط برای تحصیل سود جابجایی مسافر به ۱۰۰ مقصد در گوشه و کنار دنیا بلکه برای رونق گردشگری در این کشور است. از این رو، عربستان در کنار توسعه خطوط هوایی، ابرپروژه‌های گردشگری چون شهر “نیوم” و بزرگ‌ترین شهر تفریحی جهان “قدیه” را برای جذب ۱۰۰ میلیون گردشگر تا سال ۲۰۳۰ کلید زده است. در این میان، وقتی با توسعه خطوط فرودگاهی و هوایی این کشور به یکی از مراکز مهم ترانزیت مسافر در منطقه و جهان تبدیل شود، وجود جاذبه‌های گردشگری خود به خود مشوق مسافران از گوشه و کنار جهان برای انتخاب خطوط هوایی عربستان و دیدنی و لو گذرا از کشور می‌کند.

در این راستا هم چنانکه قبلا نیز گفته شد، اقتصاد احتمالا یکی از مهم‌ترین اهداف بن سلمان از توافق برای ازسرگیری روابط با تهران است. او کاملا بر تحقق اهداف چشم انداز ۲۰۳۰ متمرکز شده است و اولا لازمه آن فضای آرام و کاستن از تنش با ایران و پایان جنگ یمن است و تلاش می‌کند که از طریق از سرگیری این روابط هم این تنش کم شود و هم راهی برای پایان جنگ یمن که می‌تواند در نقش یک مانع جدی فراروی تحقق چشم‌انداز پیشگفته عمل کند، بیابد.

ثانیا، از فرصت‌های اقتصادی نهفته در روابط عادی با ایران در سایه اقتصاد تحریمی و نبود افقی روشن برای رهایی آن از این تحریم‌ها استفاده کند؛ اما این بدان معنا نیست که او قصد سرمایه‌گذاری در ایران را داشته باشد. خیر! بعید است او در ایران با توجه به ریسک بالای آن در سایه تداوم تحریم‌ها سرمایه‌گذاری کند؛ اما همین وضعیت تحریمی، فرصت‌های اقتصادی خوبی را فراروی عربستان قرار می‌دهد؛ به عنوان مثال در بخش حمل و نقل هوایی، جمعیت ۸۵ میلیون نفری ایرانیان در سایه ناوگان فرسوده و کهنه کشور می‌تواند منبع مهمی برای تامین مسافر خطوط هوایی جدید عربستان و همچنین توسعه و رونق گردشگری در این کشور باشد. کما این که بعید هم نیست که گوشه چشمی هم به جذب سرمایه‌های ایرانیان برای سرمایه‌گذاری در عربستان داشته باشند.

چند وقت پیش در گروهی اجتماعی در بحثی با مشارکت نگارنده پیرامون توافق پکن و آثار آن، کارشناسی عربستانی می‌گفت چرا باید ترکیه و امارات مقصد سیاحت و سرمایه‌‎گذاری ایرانی‌ها باشند و ما نباشیم؟

ناگفته هم نماند که پروژه تبدیل عربستان به “دروازه جهان” معطوف به رقابت با شرکت‌های هوایی موفق امارات و قطر نیز هست. رقابت اقتصادی نفسگیر میان شیخ‌نشین‌های خلیج فارس به ویژه سه کشور عربستان، قطر و امارات که احیانا هم توام با نوعی رشک‌ورزی است، جدا از برخی آثار تنشی منفی، چنین آثار مثبتی را نیز در توسعه اقتصادی این کشورها بر جای گذاشته است.

در یکی دو دهه اخیر، خطوط هواپیمایی امارات و قطر پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشتند؛ به نحوی که جزو سه خطوط هواپیمایی برتر جهان هستند. خطوط هوایی قطر در سال ۲۰۲۲ بهترین در جهان شد و دو شرکت هواپیمایی اماراتی (هواپیمایی امارات و هواپیمایی الاتحاد) به ترتیب به جایگاه سوم و دوازدهم جهان دست یافتند.

البته خطوط هواپیمایی قطر در سال ۱۹۹۳ با چهار هواپیما کار خود را شروع کرد و امروز ناوگان آن ۲۳۰ هواپیمای پیشرفته با میانگین عمر ۵ سال دارد و به بیش از ۱۶۰ مقصد جهانی مسافر جابجا می‌کند و شرکت هواپیمایی امارات نیز در سال ۱۹۸۵ با دو هواپیمای استیجاری راه‌اندازی شد و امروز ۲۵۶ هواپیمای پیشرفته دارد و قراردادی را نیز برای خرید دهها هواپیمای جدید امضا کرده است. البته امارات شرکت‌های هواپیمای دیگری نیز دارد، اما UAE بزرگ‌ترین آن‌هاست.